Көрші Қытай Қазақстанмен шекараға жақын Шыңжаңдағы Тарим ойпатында шектен тыс терең ұңғыманы бұрғылауды бастап, бұл әрекеті түрлі пікір туғызды. Сейсмолог Мұхтар Хайдаров Қытайдың 11 шақырымға дейінгі тереңдікте бұрғылау жұмыстары Алматы өңіріндегі жиілеген жер сілкіністеріне себеп болуы мүмкін екенін жоққа шығармайды. Оның айтуынша, мұндай құбылыстар “техногенді жер сілкінісі” деп аталады.
“Мұндай жағдай бұрғылау кезінде жер астына үлкен көлемде су айдалса орын алады. Алайда Қытайдың нақты қандай сынақтар жасап жатқаны бізге белгісіз,” – деді ғалым.
Қытай тек құрлықпен шектелмей, теңіз түбін де зерттеуді көздеп отыр. Осы мақсатта “Meng Xiang” атты алып кемені іске қосты. Ұзындығы 180 метр болатын су көлігі теңіз түбінен 11 шақырым тереңдікке бұрғылау жүргізуге қабілетті. Кеме арқылы Қытай Жердің мантиясына жетіп, оның құрамын зерттеуді жоспарлап отыр.
Ресми мәлімет бойынша, бұл зерттеулер “Жер қабатының қалыптасу процестерін, тектоникалық плиталардың қозғалысын және мұхиттық бассейндердің тарихын зерттеуге” бағытталған. Алайда, бұл жобаға қатысты әлемдік сарапшылар арасында алаңдаушылық бар. Әлеуметтік желілерде кейбір конспирологтар Қытайдың “тектоникалық қару” жасауы мүмкін екенін алға тартуда.
“Тектоникалық қару” – геологиялық процестерге араласу арқылы жасанды жер сілкіністерін немесе жанартау атқылауын туғызу мүмкіндігі деп түсіндіріледі. Дегенмен, бұл ғылыми тұрғыда дәлелденбеген гипотеза ретінде қарастырылып келеді.
Қытай 2035 жылға дейін жер астына 30-ға жуық экспедиция ұйымдастырып, литосфералық плиталардың қозғалысы мен басқа да геологиялық процестерді зерттемек. Қытай тарапы алынған ғылыми деректерді әлемдік қоғамдастықпен бөлісетінін мәлімдеді.
Бұл жобаға қатысты пікір екіге бөлініп отыр: бір тарап оны ғылыми жетістік деп бағаласа, екінші тарап оның қауіпсіздігіне күмән келтіруде. Қалай болғанда да, Қытайдың бұл амбициялық бастамасы әлемнің назарын аударып отыр.
